Ramska tvrđava predstavlja spomenik kulture od velikog značaja, nastao u XII veku. Nalazi se u severoistočnom delu Srbije, u Braničevskom okrugu, u selu Ram i opštini Veliko Gradište, od kojeg je udaljena svega 15 kilometara. Prelepom izgledu tvrđave doprinosi i to što je izgrađena na velikoj steni koja se sa jedne strane, severoistočne, spušta ka reci Dunav.
Ramska tvrđava i njena istorija
Preko puta, odnosno na suprotnoj strani reke, se nekada nalazila tvrđava Haram, međutim, od nje danas ništa nije ostalo. Istraživači iz XVIII i XIX veka su Ramsku tvrđavu poistovećivali sa Lederatom – rimskim kastelom, a savremeni istraživači ne razlikuju tvrđavu Ram i nekadašnju tvrđavu sa suprotne strane – Haram. Nailazi se na određene podatke o antičkoj Lederati, koji se jednom vezuju za utvrđenje na levoj, drugi put na desnoj obali, kao i na veliki broj podataka koji se vezuju za Ramsku tvrđavu. Od dvanaestog veka se podaci o Lederatu ne pominju više.
Tokom petnaestog veka, Đurađ Branković se zalagao da se sklopi primirje između Turske i Ugarske. Tada je došlo do promene toponima Ram u Haram.
Ramsku tvrđavu su izgradili Turci. Tačno vreme nastanka tvrđave nije poznato, ali je zasigurno da spada u najstarija utvrđenja na ovim prostorima. Prvi put se tvrđava Ram pominje u XII veku, tačnije 1128. godine, kada su se sukobile Vizantija i Ugarska.
Sultan Bajazit II je dodatno ojačao tvrđavu kako bi odbranio desnu obalu Dunava. Takođe, sultan Bjazit II je tvrđavu učinio jednom od prvih artiljerijskih građevina kada je naredio izgradnju tvrđave sa topovskim otvorima. To se dogodilo 1483. godine. Zbog ovih nadogradnji, koje je uradio sultan, na već postojeće utvrđenje, neki smatraju da je 1483. godina, godina nastanka tvrđave.
1788. godine se dogodila eksplozija municije koja je mnogo oštetila tvrđavu. U toj eksploziji je poginula austrijska posada sa baronom Fon Lopreštijem, koji je poznat kao heroj od Rama.
Detaljniji opis tvrđave je prvi dao Evlija Čelebija.
Tvrđava Ram i njen izgled
Ramska tvrđava je izgrađena od lomljenog kamena u krečnom malteru, a za svodove je korišćena opeka. Sačinjena je od pet kula, koje su raspoređene na četiri dela, odnosno prizemlje i tri sprata. Svaka kula je imala prizemlje i spratove sa otvorima za po jedan top. Do kula se dolazilo zidanim stepeništem.
Dužina tvrđave je 34 metara, širina 26 metara, a u nju se ulazilo kroz Donžon kulu, to jest najjaču kulu utvrđenja. Ova kula ne samo što je najjača, već se i razlikuje od ostalih po broju spratova i platforma sa zupcima.
Oko tvrđave postoje ostaci amama – turskog kupatila i karavansaraja – karavan-stanica, gde su se okupljale grupe putnika, trgovaca ili hodočasnika.
U centralnom delu tvrđave se nalazi antičko-vizantijski kružni objekat kružne osnove prečnika 11 i zidova debelih 3,30 metara. Objekat je bio pokriven kupolom i nema ulaz, niti bilo kakav drugi otvor. Oko objekta je podignut bedem kvadratne osnove, koji je u antičko vreme bio obnovljen. Oblik, način gradnje i veličina ukazuju da je reč o građevini sakralne namene – antičkoj grobnici. Ovako moćna grobnica ostavlja otvoreno pitanje, ko je ovde sahranjen?
Rekonstrukcija Ramske tvrđave
Sve do 2012. godine se u tvrđavu nije ozbiljno ulagalo, pa se nije ni koristila u turističke svrhe. 2012. godine Nevladina organizacija „Ramska tvrđava“ je opštini Veliko Gradište podnela zahtev i elaborat za obnovu tvrđave.
Projekte oko Ramske tvrđave su, uz pomoć Arhitektonskog fakulteta u Beogradu, radili:
- Republički zavod za zaštitu spomenika kulture Beograd – institucija koja istražuje, štiti i prezentuje kulturno nasleđe od najstarijih praistorijskih i antičkih spomenika.
- Regionalni zavod za zaštitu spomenika kulture Smederevo – ustanova koja obavlja poslove zaštite nepokretnih kulturnih dobara.
Obnova ipak nije bila moguća zbog nedostatka sredstava za realizaciju ideja, pa je aprila 2014. godine izrada projekta poverena turskoj agenciji. Rekonstrukcija je započeta 2015. godine. Tvrđava je bila poprilično dobro očuvana.
Mali infrastrukturni radovi oko tvrđave su se desili 2013. godine. Ti radovi su obuhvatali izgradnju nadstrešnice Donžon kule, uređenje terena, a najviše nivelisanje površina terena, kao i uklanjanje krupnog rastinja.
Rekonstrukcija 2015. godine – rad je trebao otpočeti krajem 2014. godine, međutim kasnio je godinu dana, pa je završetak usledio početkom 2019. godine.
U video prilogu ispod, možete pogledati kako izgleda rekonstruisana Ramska tvrđava:
Ramska tvrđava kao turistička atrakcija
Ram danas odvlači veliku pažnju turista i predstavlja zanimljivu turističku destinaciju.
Prvenstveno, lokacija ove tvrđave je ono što je čini zanimljivom. Nalazi se na mestu blizu kog se ulivaju četiri planinske reke u Dunav, a to su: Karaš, Nera, Velika Morava i Mlava. One nanose mnogo kamenja i zemlje i na taj način presecaju maticu, pa je Dunav na ovom mestu izuzetno miran i pitom. Još jedna interesantna činjenica je da je Ramska obala Dunava viša od suprotne, pa deluje kao da je Dunav najširi na ovom mestu, iako je to kod Golupca. Međutim, ipak se za Ram kaže da tu teče najširi, srpski Dunav.
Takođe, turistima veliku pažnju odvlači i skelski prelaz Ram – Banatska palanka. Skelom se može doći i do Deliblatske peščare, koja predstavlja fenomen kako Panonske nizije, tako i čitave Evrope.
Kroz Ram prolazi i Dunavska biciklistička ruta – međunarodna biciklistička staza duž reke Dunav, pa samim tim svake godine veliki broj turista biciklista poseti Ram.
Šta posetiti u okolnom području?
Pored same lokacije, skelskog prelaza i Delibatske peščare, postoji još mnoštvo mesta koja oduzimaju dah posetiocima ovog područja. A neka od tih mesta su:
- Smederevska tvrđava – Podigao ju je despot Đurađ Branković u XV veku. Nalazi se u Smederevu na ušću reke Jezave u Dunav.
- Golubačka tvrđava – Predstavlja srednjovekovnu tvrđavu i spomenik kulture od izuzetnog značaja, a nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap, na desnoj obali Dunava, na samom ulazu u Đerdapsku klisuru.
- Arheološko nalazište Viminacijum – To je rimski vojni logor i grad koji je nastao u I i trajao do početka VII veka. Ovo arheološko nalazište je u blizini Starog Kostolca, nedaleko od Požarevca.
- Srebrno jezero – Ovo je veštačko jezero koje se nalazi na desnoj pobali Dunava. Jezero je zatvoreno dvema branama. Okruženo je brdima.
- Crkva Svetog Arhangela Mihaila – Keltsko svetilište staro oko tri hiljade godina. Nalazi se u selu Ram.
- Selo Ram – Niz objekata je izgrađeno od XVI do XVIII veka. Nastajali su jer tvrđava više nije omogućavala život vojnog logora. Pronađene su puške iz XVII veka, posude, alat, kineski porcelan i staklo, kao i lako naoružanje. Predmeti će biti izloženi, a ideja je i da se čitavo selo Ram uredi kao eko-muzej.
Ipak, veliki naglasak treba staviti na broj turista koji su posetili Ramsku tvrđavu u periodu od prvih šest meseci nakon njenog otvaranja. U pitanju je cifra od sedam hiljada turista, što je mnogo doprinelo srpskom turizmu.
Ramska tvrđava i legenda o njoj
Kao i za većinu drugih srednjovekovnih građevina, tako se i za Ramsku tvrđavu vezuje jedna legenda. Legenda o Ramskoj tvrđavi kaže da je na tvrđavi živeo sultan, koji je na Adi Čibukliji imao svoj harem u koji su dovođene najlepše devojke ovog kraja. On je sa Pašom i istaknutim vojskovođama često išao na čibuk, to jest na pušenje duvana. Hajduk Milenko Stojković, koji je rodom iz obližnjeg sela Kličevca, jedne noći je upao na Čibuk. Oslobodio je devojke, koje su se nakon oslobođenja priključile njegovom hajdučkom odredu. Prema legendi, one su postale najlepša, ali i ubistvena hajdučka trupa na ovom delu Dunava.
Kako stići do Ramske tvrđave?
Najlepši put do ramske tvrđave je onaj koji vodi iz Banatske Palanke. To je put koji vodi skelom preko Dunava. Prelazeći na drugu obalu skelom uživaćete u prelepom okruženju i pogledu, a za postojanje mostova ćete zaboraviti. Skelom se osim putnika mogu prevoziti i vozila.
Drugi put do ramske tvrđave jeste put iz pravca Požarevca ili Kovina.
Ukoliko želite da pročitate još tekstova o drugim tvrđavama u Srbiji, kliknite ovde.
Foto: 1. instagram@visual.lifeandstyle 2. instagram@makilend 3 i 4. instagram@vladica.artphotos , 5. instagram@ramfortress 6. instagram@predragvuckovic
