Manastir Gračanica nalazi se na Kosovu i Metohiji, u selu Gračanica nedaleko od Prištine. Izgradnja je započeta 1315. godine, a završena je 1321. godine, od strane kralja Milutina. Pripada Eparhiji raško-prizrenskoj Srpske pravoslavne crkve i posvećena je Uspenju Presvete Bogorodice.
Manastir Gračanica i narodno predanje o njemu
Pred samu bitku na reci Gračanki, kralj Milutin je zaspao. Dok je spavao javio mu se anđeo Gospodnji rekavši mu da će pobediti i da iz zahvalnosti Gospodu Bogu za pomoć koja mu je pružena, on mora sagraditi crkvu čiji će mu se oblik prikazati. Kada se kralj Milutin probudio na nebu je ugledao oblak koji je imao oblik crkve. Bitku je dobio, kao što mu je rečeno i odmah nakon pobede naredio je izgradnju crkve.
Manastir Gračanica predstavlja nepokretno kulturno dobro, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. Zajedno sa još tri manastira Srpske pravoslavne crkve – Visoki Dečani, Pećka patrijaršija i Bogorodica Ljeviška – Gračanica je na spisku Uneskove Svetske baštine pod imenom „Srednjovekovni spomenici na Kosovu“.
Igumani manastira Gračanice
- Efrosinija Jeremić – Bila je igumanija Gračanice od 1992. godine do svoje smrti 2018. godine.
- Stefanida – Postala je igumanija nakon smrti igumanije Efrosinije 2018. godine, do 2020. godine.
- Teodora – igumanija od 2020. godne i sadašnja igumanija manastira Gračanica.
Živopis – Crkveno zidno slikarstvo manastira Gračanica
U manastiru Gračanica nalaze se freske na kojima je prikazan rodoslov dinastije Nemanjića, lik kraljice Simonide. U 14. veku, tačnije 1321. godine su završene freske u glavnoj manastirskoj crkvi. To su učinili slikari iz Soluna, Mihajlo i Evtihije. Manastirska priprata je naslikana freskama i završena u 16. veku.
- Na glavnoj kupoli ispod freske Hrista Pantokratora naslikani su proroci i evanđelisti, kao i nebeska liturgija.
- Zidovi naosa ukrašeni su slikama Velikih Praznika, Hristovog stradanja, Hristovog Rodžestva i Vaskrsenja, životom Bogorodice, Svetog Nikole, Kalendarom svetih, čudima i pričama.
- U centralnom luku naslikani su kralj Milutin i kraljica Simonida i oni predstavljaju vladare kojima Gospod daje vlast preko anđela koji na njihove glave spušta krune.
- U prednjem delu naosa naslikano je stablo porekla Nemanjića i Strašni sud. Fragmenti iz 14. veka su sačuvani i van priprate.
- U oltaru se nalaze prizori koji prikazuju Evharistiju kao i starozavetni motivi.
- Takođe značajni ciklusi jesu i ciklusi Vaseljenskih sabora, Akatista Presvete Bogorodice i Rođenja Gospodnjeg.
Riznica manastira Gračanica je uništena u požarima 1379. i 1383. godine, ali je sačuvana zbirka svih starih ikona među kojima je i ikona Hrista Milostivog iz 14. veka.
Glavna manastirska crkva
Glavna manastirska crkva je sačinjena od tesanog kamena. Ima pet kubeta odnosno kupola i tri apside. Ova građevina ima za osnovu upisani krst i zbog toga pripada grupi prvoklasnih arhitektonskih ostvarenja svog vremena. Spoljna priprata je sagrađena u vreme kneza Lazara, u 14. veku.
Manastir Gračanica kroz istoriju
Dug period, od 14. do 18. veka je bio miran i napredan period za manastir. U manastiru je živelo stotine monaha. Oni su razvili veoma intenzivnu duhovnu i umetničku delatnost. Zatim je Gračanica bila i središte novobrdskog mitropolita koji je učinio veliki doprinos za Gračanicu tako što je uveo štampariju. Kasnije je crkva služila samo za parohijske potrebe jer je manastir bio napušten zbog velikih turskih zuluma. Do sredine 18. veka, tačnije do 1759. godine je Gračanica bila Arnautsko mesto. Srba nije bilo, a Arnauti su uništili svaki pomen na njih. Međutim, sredinom 18. veka nailazi velika bolest od koje su masovno umirali Arnauti, zbog čega su se i iselili odatle, a Srbi se vratili. Prvi sveštenik Gračanice bio je Đak Rista koji je i obavio prvu službu u glavnoj manastirskoj crkvi.
Godine 1893. je Milojko V. Veselinović posetio manastir Gračanicu i zatekao ga je u veoma nezavidnom i lošem stanju. Tokom 1895. godine Gedeon Marić, novi iguman manastira, išao je po srpstvu i skupljao priloge za obnovu manastira.
Odbor za obnovu manastira izvodio je radove od 1937. godine kada su napravljeni nova kamena ograda i manastirski konak. Veliki radovi završeni su 1941. godine.
- Posle drugog svetskog rata manastir Gračanica postaje ženski manastir. Danas u njemu živi dvadesetak monahinja. Osim svih drugih monaških poslova koje obavljaju, one se bave i vezom, poljoprivredom i ikonopisanjem.
- Nakon rata 1999. godine sedište episkopa raško-prizrenskog je morala da napusti Prizren i premešteno je u Gračanicu.
Ukoliko želite da pročitate još tekstova o drugim manastirima u Srbiji, kliknite ovde ovde.
Foto: 1. Instagram@serbiatourism_ 2. Intagram@legi998 3 i 4. Intagram@zepi_photos 5. Instagram@amillennialspassport
Amin.